Definitie
Vermoeidheid - Definitie
1. VERMOEIDHEID, EEN ZIEKTE ZONDER GEZICHT
Wat is vermoeidheid ?
Vermoeidheid is vooral een verdedigingsmiddel van ons organisme, dat ons uitnodigt om te luisteren naar ons lichaam.
Het is dus een teken van een crisissituatie, een alarm dat aangeeft dat het niet meer gaat. Jammer genoeg bestaat er geen vaste remedie tegen vermoeidheid die voor iedereen geldt.
Vermoeidheid is eerst en vooral een subjectieve ervaring.
Iedereen beleeft vermoeidheid anders, afhankelijk van je achtergrond, je ervaringen, je waarden, je prioriteiten … We hebben allemaal ons eigen ‘vermoeidheidsverhaal’. Vermoeidheid manifesteert zich anders van persoon tot persoon, van dag tot dag, van beroep tot beroep … De signalen variëren dus, terwijl net de identificatie van die signalen een antwoord kan vormen op het probleem.
Voor het bepalen van je energieniveau zegt een beeld vaak meer dan woorden. Daarom is het belangrijk om een metafoor te vinden voor ons energieniveau.
De volgende drie metaforen illustreren de strategieën waarmee je je energieniveau beter kunt beheersen.
Kies welke metafoor het beste past bij jouw situatie.
Verkeerslicht
Als het licht groen is, loopt alles goed en kan je doorgaan met je activiteiten. Maar als het oranje wordt, dan is dit het teken dat je er rekening mee moet houden dat je moet afremmen of stoppen. Afhankelijk van je snelheid, kan je beslissen om te vertragen, iets anders te gaan doen, een pauze te nemen of een lichamelijke activiteit te gaan doen. Als het licht rood wordt, dan bevind je je in een staat van complete stilstand. Je moet stoppen, zodat je in staat bent om maatregelen te nemen om voort te gaan.
Batterij
Wanneer je batterij volledig opgeladen is, dan functioneer je normaal en kan je je dagelijkse activiteiten uitvoeren. Maar wanneer je batterij zwak is, dan moet je tijd nemen om die op te laden (pauze, vieruurtje, taakverdeling). Als je batterij leeg is, dan bevind je je in een rode zone. De tijd die je nodig zal hebben om je batterij weer helemaal op te laden, zal langer zijn dan wanneer je af en toe een oplaadmoment had gepland.
Benzinetank
Je hebt net je tank helemaal volgegooid en je benzinewijzer staat op het maximum. Je kunt op je gemak rijden en activiteiten plannen. Er is nog maar 1/4 over in de tank. Dat is het teken dat je moet vertragen of stoppen. Je wordt een beetje ongerust. Je kan beslissen om op een zuinige manier te rijden om minder brandstof te verbruiken. Maar dan staat de wijzer in het rood: je zal je wagen aan de kant moeten zetten.
Vermoeidheid kan je definiëren als een continu afgemat gevoel, afgewisseld met crisisperiodes, dat je verhindert om een vrijwillig uitgevoerde activiteit te ondernemen of vol te houden.
Dat gevoel wordt niet verminderd door een dutje te doen, te rusten of te slapen. Met andere woorden, we vallen moe in slaap en we worden moe weer wakker.
De vermoeidheid genereert een ongemak dat een directe of indirecte impact heeft op onze levenskwaliteit :
Slaap, sociaal leven, beroepsleven, zelfvertrouwen, intimiteit, emoties… Vermoeidheid leidt er vaak toe dat we twijfels krijgen over onze waarden, dat we pijn en angst voelen. We stoten op onze persoonlijke hindernissen, onze zwakke plekken.
Ben je klaar voor een trip naar het centrum van je vermoeidheid ?
De kaart van de vermoeidheid toont de struikelblokken die je tegenkomt tijdens je traject: de stad van de angst, de spiegel van de minderwaardigheid, de begraafplaats van de goede gewoonten…
En dankzij veel doorzetting en investering is er de hoop dat je aan het einde van het traject opnieuw je verloren plezier terugvindt en opnieuw kan proeven van de graal van het vertrouwen. Iedereen kan zijn eigen traject volgen, zijn eigen kaart uittekenen metaforisch gesproken. Het doel is dat je loskomt van het idee van “ik moet” en “ik kan niet anders”.
2. VICIEUZE CIRKEL VAN VERMOEIDHEID VS. DE VIRTUEUZE CIRKEL VAN ENERGIE
Hoe verandert vermoeidheid onze gedragingen en gewoonten ?
Wanneer de vermoeidheid al geruime tijd dagelijks aanwezig is, dan kan die iemand verhinderen om zijn volle lichamelijke en geestelijke krachten te gebruiken.
- Vermoeidheid vreet stukje bij beetje aan onze energie. We zijn opgebrand en tot niets meer in staat, ons humeur staat op een laag pitje en we hebben conflicten met onze omgeving.
- Vermoeidheid verandert dus onze gedragingen en gewoonten. Het kan ertoe leiden dat we leuke, ontspannende en motiverende activiteiten steeds minder gaan doen omdat we er niet genoeg energie voor hebben.
Sommige mensen geven bijvoorbeeld hun hobby’s op of gaan minder bewegen. Ze zeggen hun sociale ontmoetingen af en vermijden bepaalde beroepsactiviteiten. Dat leidt dan weer tot ontevredenheid, frustratie, een slechte conditie, isolement en een verlies van controle.
Heb je het gevoel dat je bepaalde activiteiten hebt verminderd als gevolg van vermoeidheid ?
Observeer de negatieve cyclus. Identificeer de gevolgen van vermoeidheid op korte en lange termijn.
Op langere termijn zijn de gevolgen nog schadelijker: angststoornis, depressie, burn-in of burn-out.
Het komt vaak voor dat we signalen van vermoeidheid te laat ontcijferen, pas als de uitputting ons overvalt. Dan zitten we al gevangen in de vicieuze cirkel van vermoeidheid.
Hoe komen we opnieuw in de virtueuze cirkel van energie ?
Plezier maken, het realiseren van projecten, ontspanning, motivering en tevredenheid zijn ingrediënten van energie.
Als je je energie beter beheert, dan kan je beter omgaan met vermoeidheid en verschillende activiteiten uitvoeren: productieve, sociale, fysieke en ontspannende activiteiten, activiteiten die we moeten doen en activiteiten die we graag doen. Als we onze activiteiten geleidelijk weer opnemen, dan krijgen we opnieuw meer plezier, tevredenheid en zelfvertrouwen, waardoor ons energieniveau weer toeneemt. De voordelen van een hoger activiteitenniveau zullen ook optreden in andere aspecten van het leven, zoals je slaap, je humeur, je lichamelijke gezondheid en je algemeen welzijn.
3. SLEUTELS VAN MENTALE GEZONDHEID
Op psychologisch niveau, de fundamenten van mentale gezondheid zijn :
- Plezier
- Vooruitgang
- Betrokkenheid
- Vervulling van behoeften
De coronacrisis heeft onze mentale harmonie aan stukken geslagen.
Onze bronnen van plezier zijn opgedroogd : we zien ervan af om sommige mensen te ontmoeten, om sportieve en sociale activiteiten te ondernemen, om ons lichaam te verzorgen, om fysiek contact te hebben … al die kleine dingen die ons leven kleur geven en die ons plezierreservoir vullen.
Ons groeitraject is onderbroken. Het is heel moeilijk om doelen te stellen en voornemens te maken, omdat deze crisis zo onvoorspelbaar is. We kennen de datum van de eerste lockdown, maar niemand weet wanneer de epidemie zal eindigen, waardoor we nog meer het gevoel hebben dat we niet vooruitkomen. Het idee van vooruitgang heeft te maken met ons vermogen om plannen te maken, om te dromen over wat er komt, om doelen te stellen en onze toekomst voor ons te zien.
Betrokkenheid is het gevoel dat je nuttig bent. Het is heel belangrijk dat we weten dat het zin heeft wat we doen. Die zingeving weerspiegelt onze waarden: wanneer we leven volgens onze diepste waarden, dan komen we tot ons recht. Zodra we onze waarden vergeten, krijgt onze zoektocht naar zingeving geen input meer. De zeer sterke waarden van zorgverleners (gulheid, jezelf geven, empathie, toewijding) botsen met het egoïsme in de maatschappij. De medische wereld en vooral het zorgverlenend personeel krijgen onvoldoende erkenning: “We doen zo veel inspanningen, we werken ons uit de naad en toch begrijpen sommigen het nog altijd niet!”, “Mensen letten niet op!” Dit is een uitnodiging om onze zoektocht naar zin in te vullen.
Onze behoeften worden aangevallen door de urgentie. Onze behoeften aan contacten met anderen, zin, spiritualiteit, vrijheid of persoonlijke ontwikkeling worden in de pauzestand gezet. Terwijl net de vervulling van deze behoeften, die voor ons ‘essentieel’ zijn, positieve gevoelens oplevert. Als we onze behoeften negeren, dan leven we met een tekort aan positieve gevoelens.
4. TESTS
Hoe kunnen we onze vermoeidheid objectief meten ?
Er bestaan veel gevalideerde tests in de wetenschappelijke literatuur om onze vermoeidheid te meten. De test FACIT-F beoordeelt jouw perceptie van de impact van vermoeidheid op je dagelijkse activiteiten in de afgelopen 2 weken. De FACIT-F is een meetsysteem met een verzameling vragen over je levenskwaliteit.
Hoe kunnen we ons angstniveau meten ?
Het komt vaak voor dat de vermoeidheidstest geen hoge score oplevert, maar dat betekent niet dat er geen vermoeidheid is. Vaak vertoont de angsttest wel een hoge angstscore (zie STRESS). De focus moet dan dus vooral liggen op het beheersen van stress en angstgevoelens.
Depressie en vermoeidheid gaan vaak samen. Erger nog, ze kunnen elkaar ‘voeden’. Het is inderdaad logisch dat een aanhoudende vermoeidheid kan leiden tot psychologische ontreddering, die kan uitmonden in een echte depressie. Andersom gaat een depressie vaak samen met slapeloosheid of slaapproblemen die de situatie erger maken.